Hiện nay tình trạng cha mẹ quá bao bọc con cái dẫn đến con không có khả năng và kinh nghiệm trong việc tự giải quyết vấn đề của bản thân mình và điều đó đang làm ảnh hưởng đến quá trình phát triển kỹ năng sống trẻ em. Để đánh giá một cách khách quan thì “Người Việt Nam có tuổi thơ dài nhất thế giới’ vì cha mẹ quá bao bọc con. Không chỉ bao bọc khi con còn nhỏ, mà khi con đã trưởng thành, cha mẹ vẫn can thiệp vào cuộc sống của con.
Ở tuổi mầm non, cha mẹ hầu như không cho con tiếp xúc với bất kỳ với những hành vi tự lập nào, dẫn tới việc trẻ thiếu thốn những kỹ năng sống trẻ em cần thiết. Trong khi nhiều trẻ em nước ngoài đã tập ăn bốc từ 7, 8 tháng tuổi, một tuổi rưỡi đã tự xúc ăn thành thạo thì trẻ Việt vẫn được cha mẹ hay ông bà đút cho ăn đến 3 – 4 tuổi vì sợ không đút thì trẻ lười ăn, hay trẻ tự xúc thì làm bẩn, thu dọn còn mệt hơn. Nhiều cha mẹ vẫn xem tiêu chí cô giáo có chăm đút cho con ăn không khi quyết định gửi con vào trường mầm non.
Hình ảnh quen thuộc với trẻ tiểu học là con vung tay đi đằng trước, bố mẹ khệ nệ xách túi của mình và xách cặp cho con. Nhiều cha mẹ cầm cặp hộ con vì sợ cặp nặng, nhưng thực ra, trẻ em tiểu học Đức vẫn tự xách cặp dù cặp của bọn nhỏ khi chưa có sách cũng nặng 5kg, với đầy đủ hộp cơm trưa, chai nước, áo mưa.
Khi con học cấp hai, hình ảnh những đứa trẻ đã cao to hơn cả bố mẹ ngồi sau xe để mẹ đèo là một minh chứng rõ cho sự bao bọc con của người Việt. Thực ra, tâm lý bọn trẻ không thích được cha mẹ bao bọc kỹ quá. Trẻ sẽ cảm thấy hạnh phúc và tự hào khi được bố mẹ tin tưởng và giao trách nhiệm cho mình. Bao bọc là thương con nhưng cũng là một biểu hiện của sự thiếu tin tưởng vào con. Cha mẹ bao bọc quá dễ dẫn con mất đi những kỹ năng sống trẻ em cần thiết khiến con gặp khó khăn khi giải quyết những vấn đề trong cuộc sống.
Trong cuộc sống hằng ngày, trẻ đối diện với không ít những khó khăn và các vấn đề như trên, trong khi bố mẹ không thể luôn bên cạnh theo dõi sát sao từng hành động và đưa ra những chỉ dẫn cụ thể cho con. Vậy, tôi có những gợi ý để các bậc cha mẹ có thể dẫn dắt giúp con trau dồi thêm kỹ năng sống trẻ em cần thiết cho bản thân để giúp trẻ biết làm chủ cảm xúc để lựa chọn hành động đúng mực và ứng xử phù hợp; biết hoạch định tương lai thông qua việc đề ra những mục tiêu và quyết tâm theo đuổi; khi đối diện khó khăn hoặc chuyện bất như ý thì biết cách tự tạo động lực để vượt qua; còn lúc thất bại, biết rút bài học kinh nghiệm và tự đứng dậy bước tiếp. Hoặc có thể dùng một từ đơn giản để mô tả, đó chính là giúp con trỗi dậy sự NỘI LỰC trong bản thân mình.
Nhận biết vấn đề
Đây là bước đầu tiên và cơ bản nhất trong quá trình giải quyết vấn đề. Đối với trẻ nhỏ, bước này khá khó khăn và tốn nhiều thời gian. Do đó, để giúp con không nản chí và đạt được hiệu quả lâu dài, cha mẹ hãy cùng giúp con xem xét và phân tích vấn đề hiện tại là gì. Ở bước này, cha mẹ cần trò chuyện và lắng nghe con thật nhiều sau đó giải thích cho con hiểu khó khăn con đang gặp phải là gì? Điều đó có ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của con hay không.
Đưa ra những giả định
Bằng cách đặt ra những câu hỏi ở dạng: “Con nghĩ con cần làm gì khi bạn giận con?”, “Làm sao để con mở được cái hộp này?” bằng cách này trẻ sẽ học được cách tư duy để tìm ra 2 đến 3 giải pháp. Sau đó cha mẹ hãy đánh giá và cùng con chọn ra giải pháp tối ưu nhất. Đây là cách khá hữu dụng và đơn giản để tạo nên kỹ năng tư duy – một trong những kỹ năng sống trẻ em được trú trọng trong chương trình FasTracKids STEM.
Kiểm tra và phản hồi
Hãy kiểm tra kết quả mà con có được sau khi thực hiện giải pháp của mình và nhận định cảm xúc của con: Liệu rằng con có thật sự ổn, con có cảm thấy nhẹ nhõm và dễ chịu hơn không? Nếu con làm tốt, cha mẹ đừng tiếc lời khen ngợi và cho con những phản hồi những gợi ý cho con tích lũy được kinh nghiệm trong những trường hợp sau.
Cách này thường sẽ giúp cha mẹ tiếp cận các tính cách chân thật nhất của con mình, nhận ra được những khiếm khuyết trong việc áp dụng các kỹ năng sống trẻ em để xử lý công việc hàng ngày. Đây cũng là phương pháp mà chương trình FasTracKids STEM khuyến khích các bậc phụ huynh thực hành hàng ngày.
Hỗ trợ con
Cha mẹ chỉ là người hướng dẫn và định hướng chứ không phải là người giúp con giải quyết tất cả các tình huống. Kỹ năng sống trẻ em cần thiết như nhận định vấn đề, kiên nhẫn và quyết tâm làm rõ những khó khăn của vấn đề đó có được hình thành hay không nhờ vào cách đưa ra vấn đề thông minh từ phía cha mẹ và cách cha mẹ hướng dẫn con mình tiếp xúc với vấn đề đó ra sao. Cha mẹ nào cũng thương con nhưng đừng vì những khó khăn của con mà mềm lòng. Hãy kiên quyết và cho con tự mình giải quyết các vấn đề của mình.
Những lợi ích và bài học tuyệt vời từ kỹ năng giải quyết vấn đề mang lại cho con một phong thái tự tin, một lối sống độc lập, một tinh thần trách nhiệm và một ý chí vững vàng trước những khó khăn của cuộc sống.
Cha mẹ cũng có thể đầu tư thông minh cho tương lai của con bằng cách tìm kiếm những trung tâm kỹ năng sống trẻ em, các chương trình kỹ năng sống cho trẻ em như khóa học hè bán trú, chương trình FasTracKids STEM… để giúp trẻ được học hỏi, được trang bị những kỹ năng thế kỷ 21 cho tương lai một cách vững vàng nhất.
(Theo cô: Nông Thùy Dương – Giáo viên bộ môn FasTracKids STEM tại Hệ thống giáo dục kỹ năng sống Cara)