Nói ngọng là hiện tượng rối loạn ngôn ngữ khi âm thanh bị gián đoạn hoặc bị lặp lại. Ngôn ngữ của trẻ được hình thành thông qua các phản xạ có điều kiện và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường. Nói ngọng là một vấn đề phổ biến ở trẻ nhỏ, tuy nhiên cũng có thể xảy ra ở người lớn. Vậy làm sao để khắc phục tật này cho con ngay từ nhỏ?
1. Luyện tập thường xuyên cùng trẻ mỗi ngày
Bố mẹ nên dành thời gian để luyện tập sửa ngọng cùng trẻ. Tuy nhiên, sử dụng những bài tập ngắn để sửa ngọng cho bé sẽ tốt hơn vì nếu bài tập quá dài, trẻ có thể nhanh chán và mất tập trung. Nên chỉ cho trẻ luyện tập trong khoảng 2-3 phút mỗi lần, nhưng nên tập luyện nhiều lần trong ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
2. Luyện cơ miệng cho con
Bố mẹ có thể tập hợp và phân loại các âm, từ mà trẻ đang phát âm sai để có thể hướng dẫn con nói chuẩn hơn. Bố mẹ nên cho trẻ luyện tập các bài tập cơ miệng vào buổi sáng, ví dụ như: há miệng to và phát âm các âm như “A, O, TR,…” trong khoảng thời gian ngắn, khoảng 2-3 phút. Ngoài ra, bố mẹ cũng có thể kết hợp bài tập với các trò chơi để trẻ cảm thấy thú vị hơn. Ví dụ, cho trẻ chơi đố vui hoặc tìm đồ vật và yêu cầu trẻ gọi tên chúng.
3. Cho trẻ tập nói cùng gương
Việc sử dụng gương là một phương pháp thú vị và hữu ích để giúp trẻ cải thiện khả năng phát âm. Cả gia đình có thể đứng trước gương và cùng nhau luyện tập phát âm. Bố mẹ có thể cung cấp các từ và cụm từ mà trẻ thường phát âm sai và phát âm mẫu cho trẻ quan sát và bắt chước. Khi phát âm mẫu, bố mẹ nên phát âm chậm và rõ ràng để trẻ có thể quan sát và học theo dễ dàng hơn. Bố mẹ cũng nên quan sát và sửa sai của trẻ kịp thời để giúp trẻ tiến bộ hơn. Cố gắng khích lệ và động viên trẻ khi luyện tập để trẻ cảm thấy hứng thú và muốn học hỏi.
4. Kiểm tra môi trường sinh hoạt và tiếp xúc của trẻ
Một trong những lý do thường gặp nhất dẫn tới tật nói ngọng của trẻ là do trẻ bắt chước những người xung quanh, chẳng hạn như bố mẹ, anh chị em, bạn bè, giáo viên, hay các thành viên trong gia đình mở rộng.
Do đó, để giảm thiểu nguy cơ trẻ bị nói ngọng, bố mẹ cần sàng lọc đối tượng tiếp xúc với con một cách cẩn thận. Trẻ em thường học hỏi bằng cách quan sát và bắt chước, vì vậy nếu trẻ được tiếp xúc với những người nói chuẩn, trẻ có thể học hỏi phát âm và cách diễn đạt chính xác. Ngược lại, nếu trẻ tiếp xúc với những người nói chưa chuẩn hoặc nói ngọng, trẻ có thể bắt chước những sai sót đó và phát triển tật nói ngọng.
Ngoài việc sàng lọc đối tượng tiếp xúc với trẻ, bố mẹ cũng cần giải thích cho con về cách phát âm và diễn đạt chính xác, cùng với việc luyện tập và giám sát khi con nói để sửa sai kịp thời. Khi trẻ được giáo dục về cách nói chuẩn và được tiếp xúc với những người nói chuẩn, trẻ có thể phát triển khả năng giao tiếp của mình một cách tốt nhất.
5. Cho trẻ biết rằng mình đang nói ngọng
Một cách để giúp trẻ nhận thức về tình trạng ngọng của mình là thông qua việc cho trẻ biết khi nói sai âm để trẻ có ý thức tự sửa chữa. Thông thường, trẻ nói ngọng sẽ không nhận ra rằng mình đang gặp vấn đề và cách nói của mình đang sai. Bạn có thể ghi âm lại đoạn nói của trẻ để cho trẻ nghe và nhận biết được những lỗi phát âm của mình. Khi nhận thức được về tình trạng của mình, trẻ sẽ dễ dàng hơn để tự chủ động sửa chữa.”
6. Đọc sách và kể chuyện để con luyện phát âm
Thực tế nhiều người khi nói sẽ phát âm sai khi giao tiếp thường ngày nhưng khi hát, đọc truyện lại nói chuẩn, đúng. Trẻ em cũng giống như vậy. Do đó, ba mẹ có thể sửa ngọng cho trẻ bằng việc thường xuyên đọc truyện cho trẻ nghe. Cũng có thể cho con đọc truyện hay cùng con hát những bài hát thiếu nhi mà trẻ yêu thích. Quá trình mà trẻ bắt chước kể theo những câu chuyện, hát theo những bài hát mà ba mẹ đã kể hay hát sẽ giúp trẻ dần dần phát âm chuẩn hơn.
7. Khuyến khích con giao tiếp cùng mọi người
Giao tiếp là nguyên nhân dẫn đến nói ngọng. Nhưng đồng thời, đó cũng là cách để sửa nói ngọng tốt nhất. Bé sẽ phát âm tốt hơn khi thường xuyên được giao tiếp với mọi người xung quanh. Cha mẹ cần tạo thêm không gian giao tiếp cho bé như ra ngoài công viên chơi hoặc đến nơi có nhiều trẻ nhỏ để vui chơi. Tuy nhiên, cho tiếp xúc nhiều không phải là ai cũng tiếp xúc, mà nên tránh những trường hợp nói ngọng, nói giọng địa phương.
8. Bỏ các thói quen xấu ảnh hưởng tới phát âm của con
Việc có những thói quen xấu cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến nói ngọng ở trẻ, chẳng hạn như mút tay, ngoáy mũi, hay cho tay vào miệng. Do đó, cha mẹ nên chú ý đến việc nhắc nhở trẻ để trẻ dần dần bỏ những thói quen này. Một cách để giúp trẻ bỏ thói quen xấu đó là tạo ra các hoạt động thay thế thú vị khác cho trẻ, chẳng hạn như cho trẻ chơi các trò chơi thú vị hoặc tìm kiếm các hoạt động ngoại khóa khác để trẻ có thể tập trung vào thực hiện chúng. Ngoài ra, cha mẹ cũng có thể trực tiếp nhắc nhở trẻ khi thấy trẻ đang có hành động không tốt như mút tay, để trẻ nhận ra những hành động đó không nên làm.
9. Không chê trách con khi nói ngọng
Một sai lầm rất thường gặp ở người lớn là khi trẻ nói ngọng thì thường hay đùa với con bằng cách nhại lời con, chọc quê con thậm chí còn có người lớn chê con nói ngọng khiến trẻ cảm thấy xấu hổ. Điều này chỉ khiến trẻ khó chữa được tật nói ngọng hơn mà thôi vì trẻ sẽ lầm tưởng điều đó khiến cho bố mẹ vui nên sẽ cố nói ngọng nhiều hơn. Còn đối với trường hợp trẻ bị chê nhiều sẽ khiến trẻ dễ bị tổn thương và trở nên sống khép kín, mất tự tin.
10. Cho con tham gia các lớp học chữa ngọng, phát âm chuẩn
Nếu bạn không có thời gian, không có sự kiên nhẫn, không tự tin vào khả năng của mình thì bạn có thể cho trẻ gặp các chuyên gia là các giáo viên chuyên dạy ngôn ngữ hay bác sĩ, bạn cũng có thể cho con của bạn tham gia vào một lớp học phát âm để trẻ của bạn có thể có một một trường luyện tập chuyên nghiệp nhất. Cách này cũng sẽ mang lại một hiệu quả rất tích cực.
Tóm lại, chữa nói ngọng cho con là một quá trình dài và đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực của cả ba mẹ và trẻ. hi trẻ được chữa trị đúng cách, không chỉ giúp trẻ nói rõ ràng, chính xác hơn mà còn giúp trẻ tự tin hơn khi giao tiếp với mọi người xung quanh.Việc cải thiện tình trạng nói ngọng cho trẻ cần có sự kiên trì, sự quan tâm và hỗ trợ đầy đủ của cả ba mẹ và trẻ.