Với trẻ nhỏ, do còn thiếu kinh nghiệm sống nên không thể tránh khỏi những lúc mắc lỗi. Vì vậy, thay vì trách mắng trẻ thì các bậc cha mẹ hãy giúp trẻ nhận ra khuyết điểm của mình và sửa chữa nó để tự rèn luyện kỹ năng sống trẻ em.
Với kinh nghiệm còn hạn chế, trẻ rất khó nhận ra những khuyết điểm và đánh giá đúng mức độ của các hành vi sai trái. Đồng thời, trẻ luôn lo sợ làm phật ý khiến cha mẹ không còn yêu thương mình nên rất ngại nhận khuyết điểm. Một trong nhiều phương pháp rèn luyện kỹ năng sống trẻ em hữu hiệu mà các bậc cha mẹ cần tìm hiểu và vận dụng trong giáo dục con cái đó là dạy con biết tự kiểm điểm.
Tự kiểm điểm những hành vi không đúng của bản thân sẽ giúp trẻ lý giải, hợp tác, quan tâm đến các hành vi xã hội quen thuộc một cách hiệu quả; tạo cơ sở vững chắc cho giao tiếp sau này. Ngoài ra, trẻ cần học cách chịu trách nhiệm với hành vi của mình, trở thành người có năng lực phán đoán chính xác.
Cha mẹ cần dẫn dắt con cái tự kiểm điểm bản thân. Sau khi cha mẹ phát hiện con mắc lỗi thì cần bình tĩnh, không trực tiếp chỉ ra lỗi lầm của con trước mặt người khác, cũng không vội vàng dạy bảo con, mà lựa chọn phương pháp xử lý “tĩnh”, im lặng quan sát. Khi đối diện với con, cha mẹ cũng nên biểu hiện thái độ mềm mỏng, chờ đợi đứa trẻ nhận thức được hành vi sai trái của bản thân. Hãy nhân thời cơ thích hợp đó để giáo dục và rèn luyện kỹ năng sống trẻ em cho trẻ.
Khi rèn luyện năng lực tự kiểm điểm bản thân cho con, các bậc phụ huynh cần lưu ý những vấn đề:
Không trực tiếp chỉ ra sai lầm của con
Khi trẻ làm sai việc gì, cha mẹ không nên chỉ trích và đánh mắng quá đà. Như vậy dễ gây nên ác cảm ở trẻ, từ đó làm nảy sinh những cảm xúc tiêu cực như bi quan, chán nản, ngại tiếp xúc… khiến thế giới nội tâm của trẻ bị ức chế. Cha mẹ nên nhẹ nhàng, gián tiếp tác động đưa trẻ đến tình huống tự giác kiểm điểm bản thân, nhận biết được phải trái, đúng sai.
Cần để trẻ tự giải quyết hậu quả do hành vi của mình gây ra
Khi trẻ em phạm lỗi, phần lớn các bậc cha mẹ do thương con nên bỏ qua hoặc gánh hết trách nhiệm thay con mình. Cách làm đó khiến trẻ nghĩ rằng: “Nếu mình có làm sai thì cũng không sao, thế nào cũng có cha mẹ thay mình chịu trách nhiệm rồi”.
Cha mẹ hãy nên để trẻ gánh lấy hậu quả do mình đã làm để trẻ trải nghiệm sâu sắc rằng, hành vi sai trái của bản thân đã tạo ra những tổn thất không thể tránh khỏi. Đó cũng chính là cách rèn luyện kỹ năng sống trẻ em cho trẻ hiệu quả nhất. Chẳng hạn, con bạn đánh lộn với những đứa trẻ hàng xóm, bị chúng tẩy chay, bạn phải để trẻ có thời gian suy ngẫm hậu quả của những hành vi mình gây ra. Trẻ sẽ buồn phiền, ân hận, day dứt và tìm cách để khắc phục. Nếu nhận thấy trẻ cần đến sự giúp đỡ của cha mẹ, bạn hãy dẫn dắt con những cách để con bạn làm hòa với các bạn.
Cho trẻ trải nghiệm những cảm xúc tiêu cực
Hàng ngày, cha mẹ thường chú ý đến việc giáo dục những biểu hiện cảm xúc tích cực như vui vẻ, lương thiện, yêu đời, tự trọng, khiêm tốn, chăm chỉ, cần cù, luôn quan tâm đến người khác… từ đó, bồi dưỡng cho trẻ có một tâm hồn đẹp. Thực tế cho thấy, nếu giúp trẻ có được những trải nghiệm sâu sắc về những cảm xúc tiêu cực như buồn phiền, xấu hổ, day dứt, chán nản, áy náy, lo lắng, … sẽ cho trẻ thấy được ý nghĩa đích thực khi trẻ có đời sống tình cảm tích cực, nhờ biết tự đánh giá bản thân, biết sửa chữa sai lầm. Tuy nhiên, biện pháp rèn luyện kỹ năng sống trẻ em này chỉ phát huy hiệu quả khi trẻ mới vi phạm lần đầu.
Khi trẻ phạm lỗi, cha mẹ nên để chúng hiểu được sự khác biệt giữa cô độc, xấu hổ, day dứt với cởi mở, chân thành, dũng cảm. Việc này sẽ giúp bản thân trẻ có được khả năng phân biệt đúng-sai, tốt-xấu, thiện-ác. Tuy nhiên, để trẻ không bị ảnh hưởng bởi những cảm xúc tiêu cực này thì bố mẹ nên giúp trẻ tìm cách giải quyết những vấn đề đang mắc phải. Nếu trẻ làm sai việc gì, cha mẹ hãy kiên trì giúp trẻ hiểu ra lỗi lầm của mình, khiến trẻ tự kiểm điểm đánh giá bản thân, kích thích cảm xúc day dứt, xấu hổ. Trong lòng trẻ sẽ diễn ra quá trình tự trách mình và tự hứa sẽ không tái phạm sai lầm tương tự.
(Theo cô Trần Ánh – Giáo viên bộ môn FasTracKids STEM tại Hệ thống giáo dục kỹ năng sống Cara)